Lawenda – pielęgnacja, odmiany i gatunki lawendy
Lawenda jest dekoracyjną byliną o niewielkich wymaganiach pokarmowych. Należy do roślin z rodziny jasnotowatych. Jest to w zasadzie grupa roślin (Lavandula) wiecznie zielonych krzewów, występująca w ponad 40 gatunkach, które są do siebie dość podobne. Lawenda kojarzy nam się z pięknymi, przeważnie fioletowymi kwiatami zebranymi w kwiatostany na długiej szypule, wąskimi, kutnerowatymi ozdobnymi liśćmi o szaro-zielonym zabarwieniu.
Jest nie tylko rośliną ozdobną, ale jednocześnie uprawną. Korzystnie wygląda samodzielnie; jednak w na sadzeniach grupowych wygląda oszałamiająco. Gatunki lawendy różnią się między sobą przeważnie wielkością kęp i kwiatów. Nieprzycinane dorastają najczęściej do około 50 cm wysokości. oraz przede wszystkim z charakterystycznym, bardzo przyjemnym, wonnym zapachem. Zapach lawendy przyciąga niezliczoną ilość zwierząt; zwłaszcza zapylających, takich jak motyle i pszczoły. Lawenda jest miododajna. Niepowtarzalny, silny aromat lawendy, oraz kojąca oczy delikatna kolorystyka, zachwyca też większość ludzi, którzy coraz chętniej doceniając jej walory, lubią spędzać czas w jej otoczeniu. Lawenda jest nie tylko wspaniałą ozdobą ogrodów. Dzięki jej różnym właściwościom, jest wykorzystywana w kuchni, farmaceutyce i kosmetyce.
- Występowanie lawendy pochodzenie i zimowanie
- Gatunki lawendy omówienie wszystkich najważniejszych odmian począwszy od: lawendy wąskolistnej, francuskiej, pośredniej, wielodzielnej czy wełnistej.
- Uprawa lawendy na co uważać i czym się kierować
- Jakie mamy zastosowanie lawendy.
- Choroby Lawendy jaki je unikać i co robić.
- Ściółkowanie Lawendy.
Zobacz nasze inne artykuły
Jak podlewać storczyki?
Wrotycz Pospolity – wszystko co ważne o wrotyczu
Jak zrobić stojak na kwiaty do domu?
Jaki kwiat do łazienki? Nasze propozycje
Lawenda – pielęgnacja, odmiany i gatunki lawendy
Spis treści
Występowanie lawendy
Lawenda występuje przede wszystkim w basenie Morza Śródziemnego oraz w Indiach. Mimo pochodzenia z południa udało się wyhodować odmiany znoszące także mrozy. Toteż niektóre z jej odmian mogą być z powodzeniem uprawiane w innych obszarach świata; także w chłodniejszych strefach klimatycznych; m.in. w strefie umiarkowanej ciepłej, w której znajduje się Polska. Oczywiście zawsze warto przed zimą okryć ją jedliną. Dzięki temu możemy być spokojniejsi o jej zimowanie.
Gatunki lawendy
Jak już wspomniano wyżej, gatunków lawendy jest ponad 40. Jednakże niewiele z nich jest powszechnie uprawianych. Poniżej scharakteryzowano kilka z nich, wyróżniających się morfologicznie na tyle, że pożądamy ich, gdyż jeszcze nie posiadamy ich w swojej botanicznej kolekcji. Gatunki te często dzielą się jeszcze na wiele odmian, mniej lub bardziej subtelnie różniących się od siebie cechami morfologicznymi, m.in.: kolorystyką kwiatków, wielkością i kształtem kwiatostanu, kolorem i kształtem liścia itp. Przyjrzyjmy się więc kilku wybranym gatunkom lawendy.
Lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia).
Jest to najbardziej popularna odmiana lawendy uprawiana w Polsce; najczęściej dostępna w sklepach ogrodniczych, marketach, czy kwiaciarniach. Powód jest prosty – jest bardzo łatwa w uprawie i odporna na polską zimę. Uprawia się ją powszechnie w ogrodach, ale także w donicach i większych pojemnikach. Lawenda wąskolistna jest tą rośliną, która najbardziej klasycznie kojarzy się nam Polakom z terminem „lawenda”. Inne odmiany kojarzymy mniej. Lawenda wąskolistna to zimozielony, ozdobny krzew, który dorasta do 50-70 cm. Kwitnie od czerwca do końca lata. Jej kwiaty osadzone na długich kłosach są koloru niebiesko-fioletowego Dość wyraźnie różni się od innych gatunków lawendy kształtem i szerokością liści. Jej odmiany różnią się pomiędzy sobą wielkością i odcieniem, a nawet kolorem kwiatów. Najciekawsze z nich to: „Alba” – odznacza się niemal białymi kwiatami’. „Blue Scent” – jest odmianą najdłużej kwitnącą spośród wszystkich lawend. „Ellegance Pink” – kwitnie na jasnoróżowy kolor. „Hidcote” – jest najbardziej mrozoodporna. „Platinum Blonde” – z szafirowymi kwiatami oraz intensywnie pachnącymi liśćmi z żółtą obwódką. „Silver Mist” – posiadająca mocno wysrebrzone liście oraz bardzo intensywny zapach.
Lawenda francuska (Lavandula stoechas).
Lawenda francuska robi na nas ogromne wrażenie wizualne. Wielu uważa ją nawet za królową lawend. Pokrój lawendy francuskiej jest podobny do lawendy wąskolistnej. Ma jednak ona szersze liście i wyjątkowo oryginalne kwiaty. Na szczycie dużego, podłużnego, kłosowatego kwiatostanu pełnego małych kwiatków, wyrastają jaśniej wybarwione delikatne „skrzydełka” – podsadki . Ze względu na wyjątkowość kwiatostanów, lawenda francuska znakomicie nadaje się do wykorzystywania w suchych bukietach. Pomimo tego, że lawenda francuska jest znacznie bardziej okazała niż lawenda wąskolistna, jest jednak od niej znacznie delikatniejsza. W ogrodzie może być uprawiana tylko w okresie letnim i tylko na ciepłych stanowiskach, ponieważ jest ciepłolubna i nie zimuje w naszym klimacie. Nie przeżywa mrozów poniżej -7°C. Dlatego często traktuje się ją jako roślinę jednoroczną. Z tego powodu najlepiej jest ją uprawiać nie w gruncie, ale w pojemnikach – na balkonach i tarasach, lub w donicach ustawionych na schodach. Łatwiej jest wtedy przenieść rośliny do pomieszczenia, w którym mogą przezimować; do nieogrzewanej werandy, widnej klatki schodowej lub do jasnej piwnicy. Powinno być tam jasno, ale także dość chłodno – o temp. ok. 0-5°C, aby rośliny mogły przejść okres zimowego spoczynku. W tym czasie lawendę należy bardzo skąpo nawadniać; na tyle, aby tylko nie dopuścić do zupełnego wyschnięcia gleby w doniczce. Na wiosnę, wszystkie pędy lawendy powinno się skrócić na wysokości od ok. 1/3 do połowy ponad glebą. Wszystko po to, aby zagęściła się oraz wydała większą ilość kwiatów. Zanim jednak wyniesiemy lawendę z domu, powinniśmy ją stopniowo przyzwyczajać do wyższych temperatur. Dopiero po ustaniu wiosennych przymrozków, możemy ostatecznie na stałe ponownie umieścić ją na zewnątrz.
Lawenda pośrednia (Lavandula x intermedia).
Gatunek ten jest często nazywany jako lawendyna. Posiada wyjątkowo intensywnie zielono wybarwione liście oraz ciekawie jasnofioletowo wybarwione kwiaty. W porównaniu z lawendą, lawendyna posiada odmienny układ kwiatów. Na łodyżce wyrastają często trzy kwiatostany. Lawendyna jest bardzo odporna na mróz, dlatego jest coraz chętniej uprawiana w Polsce. Bardzo intensywnie pachnie. Jeśli rośnie w cieplejszym od naszego klimacie, może dorastać nawet do metra wysokości. W Polsce będzie trochę niższa i może tracić liście na zimę. Niej jest to jednak oznaka żadnej choroby.
Lawenda wielodzielna (Lavandula multifida).
Na świecie nazywana jest jako: lawenda paprociowa lub lawenda egipska, ponieważ jej ojczyzną jest północna Afryka. Lawendy wielodzielnej nie pomylimy z inną lawendą, ponieważ posiada wyraźnie podzielone, wielopalczaste liście pokryte białawym kutnerem. Kwiaty lawendy wielodzielnej wyrastają na dużych, wyprostowanych pędach, często w postaci kilku kwiatostanów w jednej wiązce. Mają jasnoliliowy lub jak kto woli – kolor o odcieniu pomiędzy niebieskim i fioletowym. Zarówno one, jak i też liście intensywnie pachną oregano, dlatego wabią owady. Dorasta do 50 cm wysokości. Pomimo swojego atrakcyjnego i wyraźnie odmiennego wyglądu pośród wszystkich lawend, lawenda wielodzielna występuje jeszcze niestety niezbyt często w naszych ogrodach. Powód jest związany z bardzo odmiennym miejscem jej naturalnego bytowania, bowiem w Polsce nie mamy afrykańskiej zimy, toteż raczej nie uda się nam jej przezimować.
Lawenda wełnista (Lavandula lanata)
Lawenda wełnista nosi swoją nazwę od srebrzysto owłosionych liści. Jej kwiaty są najczęściej ciemnofioletowe i rozsiewają typowy dla lawendy zapach. Kwiaty rozwijają się w górnej części kłosa. Dorasta do 70 cm. Niestety jest wrażliwa na mróz większy niż -5°C.
Uprawa Lawendy
Uprawa lawendy to bardzo może być dla nas bardzo zaskakująca. Nie każdy wie że lawende uprawiać możemy prawie wsszędzie. Jeśli zastanawiamy się gdzie posadzić lawendę, możemy spać spokojnie. Lawenda sprawdzi się wszędzie. Może być uprawiana w różnych lokalizacjach i aranżacjach: w ogrodach, na balkonach i tarasach. Wystarczy, żebyśmy zapewnili jej 3 warunki, które sprawią, że odwdzięczy się nam wyglądem cieszącym nasze oczy.
Lawenda lubi słońce
Lawenda rośnie tym lepiej, im więcej dociera do niej bezpośrednich promieni słonecznych. Dlatego sadźmy ją tam, gdzie będzie miała słoneczną ekspozycję minimum przez 6 godzin dziennie.
Lawenda lubi ciepło
W słońcu spełnia się przy okazji drugi warunek jej spokojnej wegetacji – jest ciepło. Lawenda jest ciepłolubna z racji swojego pochodzenia. Jednak żeby spełnić warunek wystarczającego ciepła w naszej strefie klimatycznej, nie wystarczy zapewnić jej tylko słonecznego stanowiska. Toteż aby wieczorami lub zimą zapobiec wymarzaniu lawendy należy ją sadzić nie tylko w słonecznej ekspozycji, ale też w sąsiedztwie otoczenia, które nagrzewa się w promieniach słonecznych. Nocami; także zimowymi, ceglaste ogrodzenia, kamienne lub betonowe mury oddają powoli zmagazynowane w ich wnętrzu w ciągu dnia ciepło. Tym samy temperatura blisko nich będzie wyższa niż w otwartej części ogrodu. Takie zaciszne rozwiązanie, w wielu przypadkach z powodzeniem uchroni także lawendę przed wiatrami, które sprzyjają wychładzaniu.
Lawenda lubi lekką glebę
Ostatnim warunkiem koniecznym do prawidłowego rozwoju lawendy jest odczyn gleby oraz jej przepuszczalność. Lawenda musi mieć podłoże lekkie, czyli takie, z którego na bieżąco odpływa nadmiar wody. Jeżeli tak nie jest, musimy zapewnić roślinom odpowiedni drenaż – „rozluźnienie” gleby piaskiem, a w przypadku donic i pojemników zapewnienie w nich warstwy drenującej oraz otworów odprowadzających wodę. W ogrodzie o dużych deniwelacjach terenu, sadźmy lawendę tam, gdzie jest wyżej. Unikniemy wtedy zawilgocenia korzeni, co jest głównym powodem obumierania lawendy. Jeśli chodzi o odczyn gleby, lawenda preferuje gleby żyzne, ale lekko zasadowe (o pH 6,5–7,5). Toteż w Polsce najlepiej będzie się czuła na wyżynach wapiennych. Gdzie indziej musimy sami zapewnić podobne warunki, ponieważ przeważającą część kraju pokrywają gleby kwaśne i lekko kwaśne.
Uprawa lawendy w ogrodzie
Jeśli w naszym ogrodzie posiadamy powierzchnie o słonecznej ekspozycji oraz o przepuszczalnym podłożu z lekko zasadowym odczynem gleby, to śmiało możemy rozpocząć naszą ogrodniczą przygodę z lawendami. W przeciwieństwie do balkonów czy tarasów, na powierzchni ogrodu, która z prostych względów bywa wielokrotnie większa, aby za pomocą lawendy uzyskać pożądany efekt, trzeba posadzić ją w grupach. Należy jednak pamiętać o odstępach pomiędzy sadzonymi roślinami, które powinny wynosić ok. 40 – 50 cm. Nie chodzi tu tylko o przestrzeń, którą należy zapewnić dla rozrostu rośliny w kolejnych latach, ale także o przewiewność całego nasadzenia. Lawenda bowiem nie znosi dobrze utrzymującej się wysokiej wilgoci w powietrzu, Podlewanie lawendy należy do rzadkości. Robimy to tylko w przypadku dość młodych nasadzeń. Starszych roślin, które są już dobrze ukorzenione, jeśli nie ma ewidentnej suszy, podlewać już raczej nie należy.
Uprawa Lawendy w donicach i pojemnikach
Lawendę bez większych problemów można uprawiać na balkonie czy tarasie, zarówno w ustawionych donicach, jak też większych pojemnikach. Należy jej jednak zapewnić odpowiednią glebę. Lawenda nie lubi nadmiaru wody, dlatego najlepiej, żeby podłoże było przepuszczalne, a jego pH lekko zasadowe, czyli w okolicy 7-8. Nie jest więc raczej najlepszym rozwiązaniem ściółkowanie lawendy korą sosnową, ale kamieniem, najlepiej zawierającym sporo wapnia. Trzeba także pamiętać o tym, żeby woda miała możliwość ujścia otworami w spodzie naczynia. Natomiast sama roślina była wyeksponowana w stronę słońca. Pojemniki z lawendą powinny być raczej duże; wtedy jest mniejsze prawdopodobieństwo przemarznięcia bryły korzeniowej. Innym rozwiązaniem jest posadzenie lawendy w pojemnikach ocieplonych. Ostatecznie przed siarczystą zimą możemy uchronić lawendę przenosząc ją do pomieszczenia, w którym nie będzie mrozu.
Zastosowania lawendy
Lawenda w kuchni
Lawenda jest znana i popularna w całym świecie. Pośród wielu cennych właściwości lawendy odnajdziemy także kulinarne. Liście oraz kwiaty lawendy mogą stać się nie tylko dekoracją potrawy. Aromat i smak lawendy niewątpliwie wzbogaci niejedno danie. Jej kulinarne zastosowanie znane jest już ze starożytności. Mało kto wie, że lawenda jest obecna w mieszance ziół prowansalskich. Jej ziołowo-korzenny smak i aromat, zawarty szczególnie w świeżych listkach, warto wykorzystać przy komponowaniu potraw z ryb, kurcząt oraz jagnięciny. Aromat liści lawendy wykorzystuje się także w produkcji niektórych regionalnych serów. Warto też ją dodawać do sosów i sałatek. Współcześnie lawendę (jej suszone lub świeże kwiaty) dodaje się także do wypieków oraz deserów.
Lawenda na komary i na mole
Wśród znanych korzyści wynikających z uprawy lawendy jest też taka, która ułatwi nam życie i funkcjonowanie – lawenda odstrasza większość insektów. Przyjemny dla ludzi silny zapach olejku lawendowego, a w zasadzie zawartego w nim linalolu, ma właściwości odstraszające owady; zwłaszcza komary, mole i meszki. Oczywiście jego działanie jest tym silniejsze, im więcej jest go w powietrzu. Toteż nie wystarczy usiąść wśród lawendy. Najskuteczniej jest rozpylić olejek lawendowy w pomieszczeniach, w których przebywamy lub posmarować się nim. Można nim także nasączyć jakiś chłonny przedmiot (materiał, wstążkę), umieścić go w drzwiach lub oknie, albo posmarować nim ich ramy, aby owady nie wlatywały do pomieszczeń. Należy jednak pamiętać o tym, że naturalne preparaty szybko wietrzeją. Toteż aby skutecznie uchronić się przed ukąszeniami należy dość często powtarzać ich stosowanie. Od dawna wiadomo, że zapach lawendy skutecznie odstrasza mole. Toteż suszoną lawendę stosuje się w znanych powszechnie woreczkach zapachowych wkładanych do szafy.
Olejek Lawendowy, Lawenda w farmaceutyce i kosmetyce
Olejek Lawendowy to najpopularnieszy eliksir jaki jest wytwarzany z Lawendy. Lawenda ma bardzo szerokie zastosowanie w farmaceutyce i kosmetyce. Olejek lawendowy używa się jako naturalny odświeżacz powietrza. Jest stosowany w aromaterapii jako środek uspokajający i ułatwiający zasypianie. Ma także dobroczynny, regulujący wpływ na układ trawienny. Olejek lawendowy jest stosowany przy problemach związanych z wypadaniem włosów, stymulując ich wzrost. Napar z kwiatów lawendy można pić w stanach zmęczenia oraz przy zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Zarówno kwiaty lawendy jak i olejek eteryczny wykazują silne działanie bakteriobójcze i antyseptyczne oraz przeciwgrzybiczne. Dlatego stosuje się je w leczeniu owrzodzeń, ran, łuszczycy trądziku, pielęgnacji skóry tłustej. W stanach zapalnych i oparzeniach słonecznych. Używane są także w niwelowaniu nieprzyjemnego zapachu oraz w kosmetykach do pielęgnacji stóp. W kremach pod oczy oraz w środkach przeciwobrzękowych. Jednak najczęściej lawendowy olejek eteryczny stosowany jest do aromaterapii; do masaży oraz kąpieli, a także do nadawania zapachu mydłom, balsamom i kremom.
Choroby lawendy
Lawenda jest rośliną bardzo odporną zarówno na choroby, jak i na ataki szkodników. Często nawet sadzimy lawendę w sąsiedztwie innych wrażliwych roślin w celu ich ochrony. Jeśli nasza lawenda po kilku latach bezproblemowej wegetacji, nagle zaczyna się psuć; raczej nigdy nie jest to wynikiem działania szkodników czy chorób. Najbardziej możliwym powodem jest nieodpowiednia pielęgnacja; w tym przede wszystkim przelanie lawendy. Osłabione egzemplarze lawendy łatwo ulegają chorobom grzybowym. Najbardziej niebezpieczne są: nadmierna wilgotność gleby, która prowadzi do gnicia korzeni, a w efekcie do ich zamierania oraz zbyt zacienione i mało przewiewne stanowisko. Obserwujemy wtedy przeważnie pozorne schnięcie nadziemnych części rośliny, podczas gdy to właśnie zgnite korzenie wtedy nie dostarczają wody. Tak wyglądająca, więdnąca roślina jest już przeważnie nie do odratowania. Kiedy lawenda wykazuje dopiero pierwsze oznaki więdnięcia, gdyż korzenie dopiero zaczynają gnić, można jeszcze spróbować uratować roślinę. Należy ją niezwłocznie wykopać i usunąć uszkodzone oraz martwe korzenie. Po czym przesadzić w nową, suchą glebę oraz tylko nieznacznie podlać. Aby nie było takich problemów, lawendę na samym wstępie należy sadzić w przepuszczalnym podłożu lub stosować drenaż w pojemnikach i donicach; generalnie jednak kontrolować delikatne podlewanie lawendy. Niestety; zanim jednak każdy początkujący ogrodnik amator nabierze wprawy i doświadczenia; często musi doświadczyć się na własnych błędach. A te przy nieumiejętnej pielęgnacji lawendy popełnić jest bardzo łatwo. Toteż szybko pojawiają się choroby lawendę atakujące. Wśród nich dominują dwie:
Fytoftoroza
Fytoftoroza jest najgroźniejszą chorobą lawendy. Pojawia się, niezależnie od stadium rozwojowego roślin, powodując zahamowanie ich wzrostu i zamieranie. Patogen poraża rośliny rosnące na glebach, w których długo zalega woda. Dzieje się to więc na poziomie zawilgoconych korzeni. Fytoftoroza występuje najczęściej na młodych, zainfekowanych sadzonkach. Zgnilizna podstawy pędu rozszerza się ku górze. W krótkim czasie obejmuje całą roślinę.
Szara pleśń
Szara pleśń pojawia się na roślinach podczas całego okresu wegetacji. Atakuje ona przy temperaturze ponad 10°C przy jednoczesnym utrzymywaniu się wilgotnej aury. Ryzyko pojawienia się tej choroby wzrasta przy zbyt dużym zagęszczeniu roślin, co powoduje brak przewiewu pomiędzy nimi. Szara pleśń najczęściej poraża młode przyrosty. Brązowienie i zamieranie rozpoczyna się od wierzchołka, by stopniowo objąć całą roślinę.
Profilaktyka i leczenie chorób lawendy
Aby nie tracić bezpowrotnie materiału roślinnego należy nasadzać lawendę w odstępach pozwalających na jej rozrost, pamiętając, by stanowisko to było słoneczne oraz przewiewne. Jeśli natomiast rośliny mają już objawy szarej pleśni, należy niezwłocznie kilkakrotnie, (w odstępach około tygodniowych) dokonać oprysku fungicydami przeznaczonymi do zwalczania szarej pleśni. Zbrązowiałe i chore pędy, jeszcze przed opryskiem należy usunąć i przeznaczyć do spalenia.
Ściółkowanie lawendy
Gleby wokół lawendy nie należy wysypywać korą, szczególnie pochodzącą z drzew iglastych. Rozkładająca się bowiem kora prowadzi do obniżania Ph, czyli do zakwaszania podłoża, co nie służy lawendzie, która preferuje gleby zasadowe. Warto jednak glebę wokół lawendy wyłożyć kamieniami. Kamienie bowiem w chłodne noce oddają ciepło nagromadzone za dnia. Poza tym kamienna ściółka zabezpiecza glebę przed parowaniem. W zależności od gatunku skały, mamy do czynienia z różnym pH wody wysączającej się z niej do gleby, w której rosną rośliny. Tak więc jeśli zastosujemy okruchy dolomitu, marmuru, trawertynu, czyli skał spokrewnionych z wapieniem, to systematycznie wypłukiwany z nich wapń będzie powoli podnosił pH podłoża, a to wychodzi naprzeciw wymaganiom lawendy.
Zobacz nasze pozostałe artykuły
Jak założyć ogród? Nasze rady i wskazówki, jak stworzyć ogród od podstaw
Jak podlewać storczyki?
Manicure japoński- wszystko co musisz wiedzieć ?
Wrotycz Pospolity – wszystko co ważne o wrotyczu
Lawenda – pielęgnacja, odmiany i gatunki lawendy
